Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) ở người cao tuổi: Cơ hội và thách thức

bởi: Bảo Thy 30 Tháng 09, 2025

Già hóa dân số và nhu cầu công nghệ

Thế giới đang bước vào kỷ nguyên già hóa nhanh chóng. Theo Liên Hợp Quốc, đến năm 2050 sẽ có hơn 2,1 tỷ người từ 60 tuổi trở lên, chiếm gần 22% dân số toàn cầu [1]. Tại Việt Nam, tốc độ già hóa diễn ra nhanh chóng: dự kiến đến năm 2036, Việt Nam sẽ chính thức bước vào giai đoạn dân số già, khi nhóm người từ 60 tuổi trở lên chiếm hơn 20% [2].

Quá trình này đặt ra thách thức lớn về y tế, chăm sóc xã hội, nhưng đồng thời cũng mở ra cơ hội để áp dụng công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI), nhằm hỗ trợ người cao tuổi sống khỏe mạnh, kết nối và độc lập hơn.

Lớp học AI cho người cao tuổi ở Hồ Chí Minh - Công Dân Số bạc

Người cao tuổi trên thế giới và việc sử dụng AI

Nhiều quốc gia đã bắt đầu triển khai các ứng dụng AI dành riêng cho người già. Tại Nhật Bản, robot chăm sóc sức khỏe và robot giao tiếp được đưa vào viện dưỡng lão để hỗ trợ điều dưỡng viên và trò chuyện với người già nhằm giảm cô đơn [3]. Ở châu Âu, các nền tảng AI được sử dụng để giám sát tình trạng sức khỏe từ xa, phát hiện sớm dấu hiệu đột quỵ hoặc suy giảm trí nhớ [4].

Một nghiên cứu của Đại học Stanford (Mỹ) cho thấy, việc sử dụng loa thông minh tích hợp AI giúp người cao tuổi cải thiện đáng kể khả năng duy trì kết nối với gia đình và quản lý sinh hoạt hằng ngày [5].

Thực tế người cao tuổi ở Việt Nam

Người cao tuổi tại Việt Nam đang tiếp cận công nghệ ở mức độ khác nhau. Báo cáo của UNFPA cho thấy 60% người cao tuổi ở khu vực thành thị có sử dụng điện thoại thông minh, nhưng con số này chỉ đạt khoảng 30% ở nông thôn [2]. Việc ứng dụng AI vẫn còn mới mẻ, song đã xuất hiện một số sáng kiến:

Các ứng dụng chăm sóc sức khỏe tích hợp AI giúp đo nhịp tim, huyết áp và gửi cảnh báo.
Một số bệnh viện lớn bắt đầu triển khai chatbot y tế và hệ thống đặt lịch khám bằng trợ lý ảo.
Các khóa tập huấn kỹ năng số cho người cao tuổi đang được nhân rộng, tạo tiền đề cho việc ứng dụng AI sâu rộng hơn.

AI giúp người già sống dễ dàng hơn

AI không chỉ là công cụ hỗ trợ, mà còn góp phần nâng cao chất lượng sống hằng ngày cho người cao tuổi. Một số ứng dụng thực tiễn gồm:

Lớp học AI cho người cao tuổi ở Hồ Chí Minh - Công Dân Số bạc

Ghi âm – chuyển đổi giọng nói: Giúp người già gửi tin nhắn hoặc soạn văn bản mà không cần gõ phím.
Tìm kiếm bằng hình ảnh: Dùng camera điện thoại để tìm hiểu thông tin về thuốc, sản phẩm hoặc địa điểm.
Ghi nhớ lộ trình: Các ứng dụng AI định vị và nhắc nhở đường đi, hữu ích cho người hay quên hoặc có dấu hiệu sa sút trí nhớ.
Nhắc hẹn uống thuốc: Ứng dụng y tế thông minh thiết lập lịch uống thuốc, đồng bộ với hồ sơ sức khỏe.
Hỗ trợ tâm lý – giao tiếp: Các trợ lý ảo có thể trò chuyện, lắng nghe, giúp người già cảm thấy gắn kết hơn khi “nhớ con – thương cháu”.

Thách thức và triển vọng

Tuy nhiều lợi ích, song việc ứng dụng AI cho người cao tuổi vẫn đối diện thách thức:

Khoảng cách số: Không phải ai cũng có khả năng tiếp cận công nghệ.
Chi phí: Thiết bị và dịch vụ AI còn khá đắt đỏ.
Bảo mật dữ liệu: Người cao tuổi dễ trở thành đối tượng bị lừa đảo hoặc lợi dụng thông tin cá nhân.

Tuy nhiên, nếu được triển khai bài bản, AI có thể trở thành công cụ quan trọng để nâng cao chất lượng sống, giảm gánh nặng y tế và xã hội. Như khuyến nghị của WHO, công nghệ nên được thiết kế “thân thiện với tuổi tác” – đơn giản, dễ dùng và chú trọng bảo vệ quyền riêng tư [6].

Kết luận

Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong hỗ trợ người cao tuổi không chỉ là xu hướng tất yếu của thế giới, mà còn là yêu cầu cấp thiết cho Việt Nam trong bối cảnh già hóa dân số nhanh. Sự kết hợp giữa chính sách xã hội, hỗ trợ cộng đồng và đổi mới công nghệ sẽ quyết định mức độ thành công của tiến trình này.