TP.HCM – Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn quốc, thanh toán điện tử và ngân hàng số đã trở thành xu hướng phổ biến trong đời sống hiện đại. Tuy nhiên, không phải ai cũng dễ dàng thích nghi với sự thay đổi này – đặc biệt là nhóm người cao tuổi, những người vốn ít có điều kiện tiếp cận và làm quen với công nghệ mới.
Thực tế phổ biến: Người lớn tuổi gặp khó khi giao dịch không tiền mặt
Theo khảo sát từ một số tổ chức xã hội và dự án giáo dục số, nhiều người cao tuổi hiện nay vẫn gặp khó khăn trong việc sử dụng các ứng dụng ngân hàng điện tử, ví điện tử hoặc hệ thống thanh toán không tiền mặt tại siêu thị, bệnh viện, trạm y tế và các dịch vụ công.
Một số rào cản thường gặp bao gồm:
Không quen với giao diện ứng dụng ngân hàng điện tử do thiết kế phức tạp, nhiều bước xác minh.
Thiếu kỹ năng bảo mật, dễ bị lừa đảo qua tin nhắn, đường link giả mạo.
Không hiểu rõ quy trình thanh toán, đặc biệt là khi sử dụng mã QR, OTP, eKYC.
Ngại sử dụng điện thoại thông minh hoặc không có thiết bị tương thích.
Tâm lý sợ sai hoặc bị mất tiền khiến nhiều người từ chối sử dụng dịch vụ công nghệ.
Trong khi giới trẻ dễ dàng xử lý các thao tác như chuyển khoản, thanh toán QR hay nạp tiền qua ví điện tử, thì nhiều người lớn tuổi vẫn chọn phương án cũ: mang theo tiền mặt hoặc nhờ người thân hỗ trợ.
Ảnh: Lớp kỹ năng số tại thư viện số Nguyễn An Ninh hướng dẫn các cụ sử dụng điện thoại từ cơ bản đến nâng cao
Khoảng cách số đang tạo nên nguy cơ bị “bỏ lại phía sau”
Việc khó tiếp cận với các dịch vụ thanh toán điện tử không chỉ khiến người cao tuổi gặp bất tiện trong cuộc sống hằng ngày, mà còn tạo nên cảm giác bị cô lập, lệ thuộc và mất tự chủ tài chính. Đây là một trong những biểu hiện rõ ràng của “khoảng cách số” – khi một bộ phận dân số không được trang bị đủ kỹ năng và công cụ để tham gia vào xã hội số.
Thực tế cho thấy, tại các đô thị lớn như TP.HCM, Hà Nội, Đà Nẵng, nhiều dịch vụ y tế, giao thông, hành chính công đã bắt đầu ưu tiên hoặc chỉ cho phép thanh toán không tiền mặt. Điều này vô hình trung đặt người cao tuổi vào tình thế bị động nếu không có người hỗ trợ.
Ảnh: Lớp học kỹ nâng số giúp các cụ rút ngắn khoảng cách thế hệ trong thời đại số
Nhu cầu cấp thiết về đào tạo kỹ năng số cơ bản cho người cao tuổi
Trước thực trạng này, nhiều tổ chức cộng đồng và các dự án xã hội đã nỗ lực tổ chức các lớp học kỹ năng số miễn phí dành riêng cho người cao tuổi. Các lớp học tập trung vào nội dung thực tiễn như:
Cách sử dụng điện thoại thông minh để chuyển khoản, tra cứu tài khoản.
Thực hành quét mã QR, nhập mã OTP và nhận diện các dấu hiệu lừa đảo.
Giới thiệu các ứng dụng ngân hàng thân thiện, đơn giản.
Hướng dẫn bảo mật thông tin cá nhân, mã PIN và thiết bị đăng nhập.
Tại TP.HCM, dự án Công Dân Số Bạc là một trong những mô hình tiêu biểu khi triển khai các lớp học kỹ năng thanh toán điện tử cho người cao tuổi tại cộng đồng dân cư, thư viện, trung tâm sinh hoạt văn hóa. Từng bước, các lớp học này giúp người lớn tuổi cảm thấy tự tin hơn khi sử dụng điện thoại để thực hiện các giao dịch tài chính đơn giản.
Giải pháp lâu dài: Công nghệ nhân văn và chính sách hỗ trợ đa tầng
Để rút ngắn khoảng cách số, các ngân hàng và công ty công nghệ tài chính cũng cần đóng vai trò chủ động hơn trong việc thiết kế ứng dụng thân thiện với người cao tuổi. Một số ngân hàng đã bắt đầu triển khai giao diện đơn giản hóa.
Bên cạnh đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và doanh nghiệp trong việc:
Đào tạo kỹ năng số miễn phí cho người cao tuổi theo từng khu vực.
Phổ biến rộng rãi các tài liệu, video hướng dẫn dễ hiểu.
Tích hợp hỗ trợ từ xa qua tổng đài hoặc kênh trực tuyến.
Bảo đảm quy trình xác minh tài khoản ngân hàng thân thiện, đơn giản hóa.
Trong hành trình chuyển đổi số toàn diện, người cao tuổi không nên và không thể bị bỏ lại phía sau. Những khó khăn trong việc sử dụng thanh toán điện tử hay ngân hàng số là thực tế cần được nhìn nhận một cách nghiêm túc và đồng cảm. Chỉ khi các chính sách, công nghệ và cộng đồng cùng chung tay hỗ trợ, quá trình chuyển đổi số mới thực sự công bằng, toàn diện và bền vững.
