Trong thời đại mà một cú chạm có thể đặt cả chuyến bay, một tin nhắn có thể mua được tủ lạnh, thì người cao tuổi là những người từng dùng bút mực viết thư tay đang ở đâu trong hành trình số hóa chóng mặt này?Họ có đang bị công nghệ bỏ lại phía sau, hay cũng có thể với một chút đồng hành, một chút kiên nhẫn để có trở thành “công dân số” thực thụ?
Người cao tuổi đang bị "Lãng Quên" Trong thời đại số
Khi Thế Giới “Chuyển Mình Số Hóa”, Người Cao Tuổi đang ở Đâu?
Tại một lớp học công nghệ cộng đồng ở TP.HCM, bà Hồng (72 tuổi) loay hoay khi gõ tin nhắn trên Zalo nhưng không thấy chữ hiện ra. Sau một hồi, bà thở dài: “Tôi tưởng máy bị hư, ai ngờ chưa bấm đúng chỗ để viết”.
Đó chỉ là một trong hàng trăm tình huống người cao tuổi gặp phải khi tiếp xúc với smartphone thứ mà giới trẻ xem như vật bất ly thân. Một khảo sát của Bộ Thông tin & Truyền thông năm 2024 cho biết, chỉ khoảng 35% người từ 60 tuổi trở lên tại Việt Nam sử dụng thành thạo smartphone, trong khi hơn 25% gần như không dùng đến.
Những rào cản khiến người cao tuổi e ngại công nghệ?
Không có nền tảng công nghệ từ sớm:
Khác với thế hệ trẻ được “tiêm công nghệ” từ bé, người lớn tuổi thường cảm thấy lạc lõng trước các thao tác tưởng chừng đơn giản. Ví dụ, ông Quang (65 tuổi, Biên Hòa) từng hỏi: “Cái ‘camera trước’ là chỗ nào? Có giống cái máy quay phim ngày xưa không?”
Tâm lý sợ sai và ngại làm phiền con cháu:
Nhiều người không dám “vọc” điện thoại vì sợ hư, sợ làm sai. Bà Mười (66 tuổi) kể: “Tôi sợ nhấn nhầm rồi mất hình, mất máy. Mà hỏi hoài, tụi nhỏ nó cằn nhằn nên thôi… không dám dùng nữa.”
Phương pháp giảng dạy còn xa rời thực tế:
Tài liệu giảng dạy thường sử dụng những khái niệm như “QR code”, “đăng nhập Gmail”, “xác thực OTP”… mà với người cao tuổi, đó là những từ khóa không hề quen thuộc. Họ cần được giải thích bằng cách gần gũi, minh họa bằng hình ảnh và ví dụ thực hành ngay trên điện thoại của mình.
Vì Sao Người Cao Tuổi Cần Được Hòa Nhập Vào Thế Giới Công Nghệ?
Công nghệ là cầu nối giữa các thế hệ:
Cô Dung (65 tuổi) sau khi biết gọi video trên Zalo đã khóc vì lần đầu tiên thấy mặt cháu nội học ở Canada. “Nghe giọng thôi thì chưa đủ, giờ thấy nó cười, thấy phòng nó học tui thấy như được sống cùng con cháu mỗi ngày.”
Công nghệ không chỉ là công cụ, mà là cầu nối cảm xúc giúp người cao tuổi không còn cảm thấy cô đơn, lạc lõng giữa cuộc sống hiện đại.
Tăng chất lượng sống và tinh thần lạc quan:
Ông Tư là cựu giáo viên đang học cách xem YouTube để nghe nhạc, xem phim tài liệu, và học thêm về dưỡng sinh. “Ngày nào tôi cũng xem, thấy não mình linh hoạt hơn, đầu óc vui vẻ, không còn buồn bực như trước.”
Việc tiếp cận công nghệ đúng cách giúp người cao tuổi có thể giải trí, học hỏi, vận động tinh thần và cảm thấy bản thân vẫn hữu ích.
Bảo vệ bản thân trước các nguy cơ lừa đảo số:
Không ít trường hợp người cao tuổi bị lừa chuyển tiền qua tin nhắn giả danh ngân hàng, hoặc bị dụ bấm vào đường link độc hại. Nếu được trang bị kỹ năng số cơ bản, họ có thể tự bảo vệ mình và chia sẻ kinh nghiệm đó cho người cùng trang lứa.
Người cao tuổi tham gia lớp học "Phòng Chống Lừa Đảo Qua Mạng"
Làm Gì Để Người Cao Tuổi Không Còn Xa Lạ Với Công Nghệ?
Phương pháp phù hợp là chìa khóa:
Tại các lớp học thuộc dự án "Công dân số Bạc", học viên không chỉ được học lý thuyết, mà được kèm tay chỉ việc, thực hành từng bước như:
Mở khóa màn hình điện thoại
Gọi video cho người thân
Mở ứng dụng YouTube để xem chương trình yêu thích
Nhận biết tin nhắn giả mạo
Thầy giáo sẽ nói: “Cái biểu tượng màu xanh này giống hình chiếc điện thoại cháu gọi là Zalo, bấm vào là mình thấy cháu nội ngay.”
Sự giản dị trong cách dạy và thái độ kiên nhẫn là điều mà bất kỳ phương pháp nào dành cho người lớn tuổi cũng cần có.
Người cao tuổi tham gia lớp học "Công Nghệ Số"
Cần sự đồng hành từ người trẻ và cộng đồng:
Một học sinh lớp 12 từng kể: “Em chỉ cho ông cách tra Google xem lịch bóng đá, ổng mừng rớt nước mắt vì không phải chờ báo in.” Những mô hình như “một người trẻ kèm một người lớn tuổi” đang chứng minh rằng: sự kết nối không cần chi phí chỉ cần sự quan tâm.
Công nghệ sẽ không còn vô cảm nếu ta dùng nó để kết nối yêu thương. Người cao tuổi có thể chậm hơn, ngại hỏi hơn, nhưng một khi được hỗ trợ đúng cách, họ hoàn toàn có thể hòa nhập thậm chí còn truyền cảm hứng cho chính chúng ta.
Việc giúp họ trở thành công dân số không chỉ là nghĩa vụ, mà là một món quà tri ân dành cho thế hệ đã từng nâng đỡ, dìu dắt chúng ta khôn lớn.
