Trong thời đại công nghệ số phát triển nhanh chóng, người cao tuổi vốn đã quen sống trong môi trường truyền thống suốt nhiều thập kỷ họ đang gặp không ít khó khăn khi phải làm quen với các thiết bị công nghệ và ứng dụng thông dụng hiện nay. Nhằm giúp người cao tuổi bắt kịp nhịp thay đổi công hệ hiện đại, một lớp học kỹ năng số đặc biệt đang được tổ chức ngay tại Đường Sách TP.HCM, mở ra cơ hội giúp cho người cao tuổi tiếp cận với công nghệ một cách thân thiện và dễ hiểu để không còn bị khoảng cách trong thời kỷ nguyên số.
Những rào cản phổ biến đối với người cao tuổi đang tiếp cận công nghệ
Người cao tuổi hiện nay đang đối mặt với hàng loạt trở ngại trong quá trình tiếp cận thiết bị số:
Thiếu kỹ năng sử dụng thiết bị điện tử: Nhiều người không được làm quen với công nghệ từ sớm, dẫn đến khó khăn trong thao tác cơ bản như mở ứng dụng, gõ phím ảo, kết nối Wi-Fi hay tải ứng dụng về máy.
Tâm lý sợ bị lừa đảo qua mạng: Hàng loạt phương tiện truyền thông thường xuyên đưa tin về các hình thức lừa đảo công nghệ, tạo ra tâm lý dè chừng, hoang mang. Tuy nhiên, phần lớn các nội dung cảnh báo lại thiếu đi hướng dẫn cụ thể, khiến người cao tuổi chỉ càng thêm sợ hãi thay vì hiểu để phòng tránh.
Không nhớ mật khẩu, tài khoản: Việc quản lý mã PIN, mã OTP, mật khẩu ứng dụng vốn đã là thử thách với người trẻ, lại càng khó hơn với người lớn tuổi. Đặc biệt là khi họ ít ghi chép hoặc không có người hỗ trợ thường xuyên.
Thiếu người hướng dẫn trực tiếp và kiên nhẫn: Việc con cháu bận rộn, thiếu thời gian hoặc thiếu kiên nhẫn khiến người cao tuổi không có môi trường học hỏi phù hợp. Điều này tạo khoảng cách ngày càng lớn giữa các thế hệ.
Thiếu kết nối trong gia đình: Nhiều gia đình sống chung nhưng thiếu tương tác. Người lớn tuổi ít được hỏi han, hỗ trợ về công nghệ, dẫn đến cảm giác “mình tự xoay xở là đủ” một dạng chủ quan và tự cô lập khi tiếp cận các thiết bị hiện đại.
Dễ bị ảnh hưởng bởi các thông tin mang tính khẩn cấp: Khi nhận được tin nhắn, cuộc gọi với nội dung đe dọa, hối thúc (như "bạn đang liên quan vụ án", "tài khoản sẽ bị khóa"), người cao tuổi dễ hoang mang và làm theo mà không kiểm chứng, vì thiếu kiến thức và sự hướng dẫn ban đầu.
Ảnh Internet: Người cao tuổi đang gặp những trở ngại lớn trong việc thích nghi "Công Nghệ Số"
Mô hình lớp học Kỹ năng số tại Đường Sách, Thành phố Hồ Chí Minh
Mỗi lớp học kéo dài 6 buổi cơ bản, tổ chức 3 buổi/tuần vào thứ Hai, Tư và Sáu, với thời lượng 2 giờ mỗi buổi (từ 9:00 – 11:00). Sĩ số được giới hạn từ 6-10 học viên/lớp để đảm bảo hiệu quả tiếp cận và hướng dẫn cá nhân hóa. Giảng viên chính được hỗ trợ bởi đội ngũ 2–3 trợ giảng và tình nguyện viên, luôn đồng hành sát cánh với từng học viên lớn tuổi.
Đặc biệt, tài liệu học được in màu rõ ràng, nội dung gần gũi và bài tập thực hành được thiết kế đơn giản, trực quan để người học dễ nhớ – dễ làm – dễ áp dụng.
Từ làm quen với điện thoại đến nhận diện lừa đảo
Chương trình học được thiết kế theo trình tự khoa học, bắt đầu từ việc:
Làm quen với thiết bị: bật/tắt máy, nghe gọi, nhắn tin, chụp ảnh, kết nối Wi-Fi
Thực hành giao tiếp: gọi video, gửi hình, trò chuyện qua Zalo và Facebook
Nâng cao kỹ năng: đọc báo điện tử, xem video, quản lý tài khoản cá nhân
Và đặc biệt: hướng dẫn nhận biết các hình thức lừa đảo phổ biến trên mạng, cách phân biệt thông tin thật – giả, tra cứu thông tin chính thống an toàn
Buổi học cuối cùng là phiên ôn tập và thực hành toàn diện, giúp người học củng cố kiến thức và xử lý tình huống thực tế.
Ảnh: Một mô hình lớp học kỹ năng số tại Đường Sách của dự án "Công Dân Số Bạc"
Mang công nghệ đến gần người lớn tuổi – bằng sự kiên nhẫn và đồng hành
Không chỉ là một lớp học, chương trình tại Thư viện số Nguyễn An Ninh còn là mô hình điểm cho thấy hiệu quả khi công nghệ được đưa đến gần người lớn tuổi bằng sự kiên nhẫn, thân thiện và thực tế. Thay vì chỉ cảnh báo về lừa đảo và công nghệ số trên truyền thông, lớp học cung cấp giải pháp cụ thể và dễ tiếp cận, giúp người cao tuổi vượt qua nỗi sợ và tự tin sử dụng thiết bị công nghệ.
Ảnh: Người cao tuổi đang tập làm quen với điện thoại thông minh trong lớp Kỹ Năng Số
Từ rụt rè đến tự tin: Hành trình của cô Linh và cô Tuyết
Cô Trần Thu Linh, 65 tuổi, dù bị khuyết tật vận động và phải đi lại khó khăn, vẫn đều đặn đến lớp học kỹ năng số tại Thư viện số Nguyễn An Ninh. Với cô, việc được học hỏi và tiếp cận công nghệ không chỉ là mong muốn cá nhân, mà còn là cách để giữ nhịp sống, kết nối với con cháu và xã hội. Cô chia sẻ: “Lúc đầu cũng ngại vì tay yếu, đi lại khó. Nhưng thấy mấy cô chú cùng tuổi học được, tôi cũng muốn thử. Giờ thì tôi có thể gọi video với con gái ở xa rồi.”
Câu chuyện của cô Nguyễn Thị Tuyết, 68 tuổi, cũng khiến nhiều người xúc động. Dù sống cách lớp học gần 100 km, cô vẫn bắt xe đến từ sáng sớm chỉ để kịp giờ học. “Ban đầu chỉ định đi một buổi trải nghiệm thôi, nhưng học xong thấy thích quá, tôi quyết định theo đến cùng,” cô Tuyết cười nói. Những nỗ lực vượt qua giới hạn cá nhân của cô Linh và cô Tuyết là minh chứng rõ ràng cho tinh thần học tập không ngừng nghỉ của người cao tuổi khi được trao cơ hội và đồng hành đúng cách.
