Nền kinh tế tóc bạc là gì? (Silver economy là gì?)
Silver economy, hay còn gọi là nền kinh tế tóc bạc/ hay nền kinh tế bạc, là hệ sinh thái kinh tế xoay quanh nhu cầu của người cao tuổi – bao gồm tiêu dùng, chăm sóc sức khỏe, công nghệ, dịch vụ và việc làm. Khác với quan niệm trước đây xem già hóa dân số là gánh nặng, hiện nay người cao tuổi đang trở thành động lực kinh tế mới, đặc biệt tại các quốc gia có tỷ lệ dân số già cao như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản và Trung Quốc.
Công Dân Số Bạc (Silver Citizen) là một trong những khách hàng chính của nền kinh tế bạc. Và cũng là tên dự án Công Dân Số Bạc đang nổi lên như một hệ sinh thái cung cấp các khóa học về Công nghệ, Giáo dục kỹ năng số, Các khóa học về Nghệ thuật thị giác, âm nhạc, Tiếng anh... kết hợp với giải pháp từ các doanh nghiệp chăm sóc sức khỏe, tư vấn tâm lý và bổ trợ cho người cao tuổi.
Một lớp học Kỹ năng số của Công Dân Số Bạc - Nơi người cao tuổi được học, được chơi và có thể học nâng cao để sáng tạo nội dung và kiếm tiền từ thế giới số
Thị trường người cao tuổi: Nhóm khách hàng chi tiêu mạnh nhất
Người cao tuổi Châu Âu /Mỹ và công nghệ: Không còn là khoảng cách
Tại Mỹ và châu Âu, người trên 60 tuổi chiếm hơn 50% tổng chi tiêu tiêu dùng. Nhóm 55–75 tuổi hiện đang nắm giữ gần 70% tổng tài sản hộ gia đình và tạo ra 45% doanh thu trong ngành bán lẻ (theo McKinsey). Đây là nhóm khách hàng trung thành với các ngành hàng như:
Dinh dưỡng và thực phẩm chức năng
Chăm sóc sức khỏe, y tế dự phòng
Du lịch nghỉ dưỡng cao tuổi
Công nghệ hỗ trợ người già (wearables, ứng dụng sức khỏe, trợ lý ảo…)
Nhà ở thông minh, thân thiện với người lớn tuổi
Không chỉ vậy, người cao tuổi trong thời đại số ngày càng thành thạo công nghệ. Báo cáo của AARP (Hiệp hội người cao tuổi Mỹ) cho thấy 73% người trên 60 tại Mỹ sở hữu điện thoại thông minh, hơn 60% sử dụng mạng xã hội hàng ngày. Điều này mở ra thị trường rộng lớn cho các nền tảng số như:
Ứng dụng theo dõi sức khỏe (MyFitnessPal, Apple Health)
Khóa học trực tuyến (Udemy, Coursera)
Ngân hàng số và ví điện tử dành riêng cho người cao tuổi
Trợ lý ảo, chatbot hỗ trợ thông tin y tế, lịch trình thuốc
Trung Quốc và tham vọng phát triển nền kinh tế tóc bạc trị giá 4.200 tỷ USD
Với hơn 280 triệu người trên 60 tuổi, Trung Quốc đang đẩy mạnh phát triển nền kinh tế tuổi già với mục tiêu đạt hơn 30.000 tỷ nhân dân tệ (khoảng 4.200 tỷ USD) vào năm 2035. Theo Nikkei Asia, Các startup như Pinetree Care đang kết hợp trí tuệ nhân tạo, bác sĩ và thiết bị đeo để cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại nhà.
Nền kinh tế bạc đang manh nha ở Việt Nam
Tại Việt Nam, báo cáo khảo sát Digital 2025 từ We are social cho thấy những người dùng thuộc nhóm trung niên (45-64) và Người cao tuổi (Từ 65 trở lên) cũng đang tăng trưởng đáng kể: Họ chủ yếu sử dụng mạng xã hội để tìm thông tin, theo dõi tin tức, sự kiện mới... Nếu so về thời gian sử dụng, Người cao tuổi ít hơn so với người trẻ, nhưng thời gian sử dụng internet của họ cũng lên tới trung bình 4h/ngày.
Việc làm cho người cao tuổi: Tiềm năng bị bỏ ngỏ
Nhiều quốc gia đã thay đổi tư duy: thay vì “nghỉ hưu”, người cao tuổi được khuyến khích làm việc linh hoạt (part-time, dự án ngắn hạn). Nhắc đến người già, Không chỉ chăm sóc - mà còn tạo ra việc làm. Đặc biệt ở một số nước phát triển, nhiều người cao tuổi vẫn rất tích cực tham gia thị trường lao động
Đức: 20% người trên 65 vẫn đi làm
Hàn Quốc: 34% nhóm 65–70 tuổi tiếp tục lao động
Các tập đoàn như BMW (Đức), Aeon (Nhật), Starbucks (Mỹ) đã áp dụng chương trình tuyển dụng người cao tuổi, kết hợp đào tạo kỹ năng số và thiết kế môi trường làm việc công thái học.
Nhiều người cao tuổi cho biết, họ làm việc không chỉ vì thu nhập, mà còn để duy trì kết nối xã hội và sức khỏe tinh thần.
Việt Nam: Đón đầu nền kinh tế tóc bạc như thế nào?
Theo Tổng cục Thống kê, đến năm 2036, Việt Nam sẽ chính thức bước vào giai đoạn dân số già, với hơn 20% dân số trên 60 tuổi. Tuy nhiên, thị trường phục vụ người cao tuổi hiện còn sơ khai. Các lĩnh vực tiềm năng trong nền kinh tế tóc bạc dù đã được khai thác, nhưng chưa tạo ra tác động đáng kể
1. Bảo hiểm nhân thọ và bảo hiểm sức khỏe cao tuổi
Hiện tại, các chính sách an sinh cho người cao tuổi ở Việt Nam vẫn chủ yếu do Bảo hiểm xã hội Việt Nam (BHXH) phụ trách. Trong khi đó, thị trường bảo hiểm hưu trí tự nguyện – vốn rất phát triển tại các nước có dân số già – vẫn còn bỏ ngỏ.
Theo báo cáo của Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam, tính đến năm 2023, số lượng hợp đồng bảo hiểm hưu trí chỉ chiếm chưa tới 1% tổng số hợp đồng bảo hiểm nhân thọ. Các thương hiệu như Manulife, Prudential, Chubb Life dù có cung cấp sản phẩm bảo hiểm sức khỏe cao tuổi, nhưng vẫn chưa thể thâm nhập sâu vào phân khúc người đã nghỉ hưu, chủ yếu do rào cản phí cao và thiếu thói quen mua bảo hiểm tuổi già tại Việt Nam.
Ngược lại, mảng bảo hiểm sức khỏe cá nhân đang chứng kiến sự tăng trưởng tích cực. Ví dụ, Bảo Việt, PJICO và PTI đều đã tung ra các gói bảo hiểm sức khỏe dành cho người từ 60 tuổi trở lên, với quyền lợi chi trả rõ ràng cho điều trị nội trú, khám tổng quát định kỳ, và hỗ trợ điều trị bệnh mãn tính.
2. Dịch vụ chăm sóc tại nhà và y tế cộng đồng
Mô hình homecare – chăm sóc sức khỏe tại nhà cho người cao tuổi đã xuất hiện tại TP.HCM, Hà Nội thông qua các startup và trung tâm dịch vụ y tế tư nhân. Điển hình như:
Jio Health: cung cấp bác sĩ, y tá đến tận nhà, hỗ trợ từ khám bệnh đến truyền dịch, xét nghiệm.
VieVie Healthcare: chuyên các gói chăm sóc sau điều trị, đặc biệt cho người lớn tuổi và người bệnh mãn tính.
Tuy nhiên, theo một khảo sát năm 2023 của Viện Dinh dưỡng Quốc gia và UNFPA, hơn 80% người cao tuổi vẫn chủ yếu được chăm sóc bởi người thân trong gia đình, không được tiếp cận với dịch vụ chăm sóc chuyên nghiệp. Điều này cho thấy thị trường lớn nhưng chưa được quy hoạch bài bản.
3. Nhà ở thông minh và viện dưỡng lão cao cấp
Hiện nay, các dự án nhà ở thương mại ở Việt Nam mới chỉ dừng ở việc tích hợp công nghệ (smart home), nhưng thiết kế nhà dành riêng cho người cao tuổi – với tiêu chuẩn về ánh sáng, hành lang, tay vịn, sàn chống trơn trượt... – gần như chưa có.
Một số doanh nghiệp bất động sản như Vingroup hay Novaland đã nhắc đến ý tưởng phát triển "khu đô thị đa thế hệ", nhưng chưa có sản phẩm rõ ràng dành riêng cho người già.
Trong lĩnh vực viện dưỡng lão, các mô hình như:
Thiên Đức (Hà Nội): có dịch vụ chăm sóc điều dưỡng, phục hồi chức năng và sinh hoạt cộng đồng.
Diên Hồng (TP.HCM): chăm sóc người cao tuổi bán trú và nội trú với mức giá dao động 10–20 triệu/tháng.
Genki House (Tp.HCM): Trung tâm chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, bán trú, mức giá hội viên dao động từ 5-10 triệu/tháng
Tuy nhiên, theo số liệu từ Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, tính đến năm 2023, cả nước mới có khoảng 60 cơ sở dưỡng lão tư nhân có giấy phép, chỉ đáp ứng chưa đến 1% nhu cầu thực tế.
4. Du lịch nghỉ dưỡng cao tuổi
Phân khúc này đang được các doanh nghiệp du lịch lớn quan tâm. Ví dụ:
Saigontourist từng triển khai tour “du lịch chậm” cho người cao tuổi với lịch trình nhẹ nhàng, xe đưa đón tận nơi, có nhân viên y tế đi kèm.
Vietravel có các sản phẩm tour dành riêng cho khách trên 60 tuổi, bao gồm khám sức khỏe trước khi đi, thực đơn riêng, và hỗ trợ đặc biệt tại sân bay.
Tuy nhiên, các tour vẫn còn mang tính mùa vụ và chưa được cá nhân hóa sâu. Trong khi đó, theo Tổng cục Du lịch, người cao tuổi chiếm gần 15% tổng lượng khách nội địa, và thường có thời gian lưu trú dài hơn, mức chi tiêu cao hơn trung bình. Đây là thị trường đang bị bỏ quên. Gần đây, nhiều hình thức lừa đảo du lịch nổi lên cũng làm giảm niềm tin của Người cao tuổi Việt Nam với các lời mời chào từ các doanh nghiệp du lịch trên mạng.
5. Đào tạo kỹ năng số cho người cao tuổi
Cùng với chuyển đổi số quốc gia, việc đào tạo kỹ năng số cho người cao tuổi đang trở nên cấp thiết. Tuy nhiên, hiện nay mới chỉ có một số chương trình nhỏ lẻ do các hội phụ nữ, đoàn thanh niên, hoặc doanh nghiệp tổ chức.
Một trong những mô hình nổi bật là dự án Công Dân Số Bạc – sáng kiến hướng đến việc giúp người cao tuổi biết – hiểu – và tự tin sử dụng công nghệ qua các lớp học thực hành, giáo trình thân thiện, cộng đồng học tập có hỗ trợ. Tính đến tháng 7/2025, dự án đã tổ chức gần 20 lớp học kỹ năng số tại TP.HCM và các tỉnh lân cận, thu hút hơn 200 học viên từ 60–85 tuổi tham gia.
Ngoài việc dạy cách dùng điện thoại thông minh, Công Dân Số Bạc còn kết nối học viên với các dịch vụ công trực tuyến, ngân hàng số, và cả nền tảng phòng chống lừa đảo công nghệ cao – một trong những rủi ro lớn mà người cao tuổi đang đối mặt.
Hiện các mô hình như Thiên Đức, Diên Hồng, hay Genki House mới chỉ đáp ứng được một phần rất nhỏ nhu cầu. Các doanh nghiệp công nghệ, bất động sản, chăm sóc sức khỏe cần chiến lược dài hạn để phục vụ thị trường người già đang ngày càng tăng trưởng. Trong khi mô hình đào tạo do Công Dân Số Bạc mang đến lại đáp ứng đúng nhu cầu rất cao của Người cao tuổi, và cũng mượn lực từ nhiều cơ quan ban ngành và đoàn thể xã hội để phát triển hệ sinh thái phù hợp.
Kết luận: Cơ hội từ nền kinh tế tóc bạc – Việt Nam cần hành động sớm
Trong bối cảnh tăng trưởng dân số chậm lại và áp lực an sinh ngày càng lớn, nền kinh tế tóc bạc không còn là lựa chọn – mà là giải pháp tất yếu cho phát triển bền vững. Đầu tư vào các sản phẩm, dịch vụ và việc làm dành cho người cao tuổi không chỉ giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường, mà còn góp phần giảm tải cho hệ thống y tế, tạo việc làm chất lượng và thúc đẩy tiêu dùng nội địa.
Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn dân số vàng, và đây là thời điểm vàng để chuẩn bị. Nếu chờ đến khi già hóa diễn ra toàn diện mới bắt đầu chuyển đổi, chi phí sẽ rất lớn. Ngược lại, nếu hành động sớm, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng một hệ sinh thái dịch vụ dành cho người cao tuổi, không chỉ phục vụ nhu cầu trong nước mà còn có khả năng xuất khẩu mô hình ra khu vực.
Một ví dụ điển hình là dự án Công Dân Số Bạc – một sáng kiến xã hội nhằm nâng cao năng lực sử dụng công nghệ số cho người cao tuổi. Dự án không chỉ dừng lại ở đào tạo kỹ năng, mà còn xây dựng mạng lưới cộng tác viên, tình nguyện viên, các doanh nghiệp và chuyên gia để cùng phát triển các giải pháp bền vững cho người cao tuổi trong thời đại số. Khi tham gia cùng Công Dân Số Bạc, Người cao tuổi không chỉ thụ hưởng, mà còn là hạt nhân lan tỏa, chia sẻ, thậm chí tận dụng những hiểu biết và kiến thức học được tạo thu nhập cho bản thân.
Với cách tiếp cận vừa thiết thực, vừa nhân văn, Công Dân Số Bạc đã và đang hình thành một hệ sinh thái tích hợp nhiều giải pháp cho người cao tuổi, một cộng đồng tích cực, vui vẻ và hiện đại, một bước đệm để người cao tuổi tạo ra nhiều giá trị, một mô hình độc đáo trong nền kinh tế tóc bạc tại Việt Nam.
Trong một thế giới mà người già ngày càng sống lâu hơn, tiêu dùng nhiều hơn và chủ động hơn, họ không phải là gánh nặng – mà chính là chìa khóa tăng trưởng mới. Đã đến lúc chúng ta nhìn người cao tuổi như một tài sản xã hội – trung tâm của một thị trường đang nở rộ: nền kinh tế tóc bạc.
